Çocukların vegan yetiştirilmesi konusu tüm dünyada olduğu üzere ülkemizde de insanları ikiye bölüyor. Vegan beslemek sıhhat açısından yanlışsız mu?
Besin alerjisi üzere tıbbi zorunluklar olmadığı sürece çok katı kısıtlamaların olduğu hiçbir yasaklı beslenme modelini desteklemiyorum. Vegan beslenmenin çocukluk çağında büyüme ve gelişme üzerine tesirlerinin uzun devirde inançlı olduğuna dair bilimsel deliller yok. Kaldı ki önermemiz için klasik beslenme modeline üstünlüğünün kanıtlanmış olması gerekir.
Vegan beslenmek çocukların gelişimini, uzunluk uzamasını vb. faktörleri etkileyebilir mi?
Kesinlikle, etkileyebilir. Çocukluk çağının yetişkin periyottan en değerli farklarından biri beden büyümesinin ve beyin gelişiminin süratli olmasıdır. Büyüme konusunda genetik, beslenme ve hormonların rolü çok büyük. Vegan beslenme formu bilhassa protein ve mikronutrientlerin eksikliği konusunda yüksek risklidir. Protein eksikliği direkt büyüme geriliğine yol açabileceği üzere, vitamin ve mineral eksikliklerinin de katkısıyla büyümede gerekli hormonların imalinde ve tesirinde de azalmaya yol açarak sağlıklı büyümeyi aksatabilir.
Vegan beslenen bir çocuğun gelişimi ülkü uzunluk kilo eğrisinin altında kalıyorsa kâfi beslenmiyor diyebilir miyiz? Bu durumda vegan beslenmeyi kesmek gerekir mi?
Beslenme yetersizlikleri büyüme geriliği olan çocuklarda en sık karşılaştığımız nedenlerden biri. Öncelikle vegan beslenme bir ömür biçimi. Karşımızda bir çocuk olduğunu düşünürsek anne babaların çocuk ismine, hem uygulamada zorluklar taşıyan, hem de çocuğun beden sıhhati üzerine olumsuz sonuçları olabilecek bir hayat biçimine karar vermelerini hakikat bulmuyorum.
Ancak tekrar de bu mevzuda ısrar kelam konusu ise, vegan beslenme biçimini benimseyen ailelerin çocuklarının sıhhat denetimlerinin daha sıkı bir formda yapılması gerekir. Vegan beslenen çocuklarda kalsiyum, B12, çinko ve demir eksikliği riskleri artmıştır. Bu desteklerin ilaç biçiminde daima alınması gerekir ki, hiç pratik değil. Biz yetişkinler için de ilaç ahengi en büyük zorluklardan biri iken çocukların daima ilaç kullanmaya ahenk sağlamaları hiç inandırıcı değil. Evet, vegan beslenmeyi kesmek gerekebilir.
Bir çocuğun ek besine geçiş devrinde ve sonrasında beslenme rutini nasıl olmalı?
İlk 6 ay katiyetle yalnızca anne sütü ile beslenmeli. Anne de gebeliğin başından itibaren ve emzirdiği sürece istikrarlı ve kâfi beslenmeli. Mikronutrient eksiklikleri giderilmelidir. 6 aylık olduktan sonra tamamlayıcı beslenmeye başlanmalı fakat anne sütü 2 yaşa kadar sürdürülmelidir. Anne sütüne ek olarak, inançlı ve pak besinler çocuğun verdiği reaksiyonlar ve çiğneme hüneri göz önüne alınarak, ölçü ve çeşitlilik açısından kademeli bir halde arttırılmalıdır. Çocukluk çağı beslenmesinde 4 ana besin (ekmek ve tahıl kümesi – zerzevat meyve kümesi – et kümesi – süt grubu) kesinlikle yer almalıdır. Öncelikle kahvaltı vazgeçilmez öğün olmalıdır. Gece uzun süren açlık sonrası beynin muhtaçlığı olan birinci güç kaynağı kahvaltı öğünü ile sağlanmalıdır. Kahvaltıda yumurta, gün içinde orta öğünlerde yoğurt çocukların sevdiği ve anne açısından hazırlanması kolay besinlerdir.
Doğru beslenme davranışı geliştirmek istiyorsak çocuklar hazırlanan besinlerin tamamının tüketilmesine zorlanmamalı, beslenmeyi öven davranışlardan da kaçınılmalıdır.
Çocukların muhtaçlığı olan besinler yalnızca bitki bazlı besinlerden alınabilir mi yoksa çocuğun et ve süt eserlerine de muhtaçlığı var mıdır?
Sadece bitkisel kaynaklarla istikrarlı beslenme sağlayamayız. Hayvansal eserlere muhakkak gereksinimleri var. Örneğin demir hem baklagillerde hem et eserlerinde var üzere bir savunmayla karşılaşabiliyoruz. Lakin, vitamin minerallerin biyoyararlanım dediğimiz bir süreci var. Baklagille bağırsağa gelen demir, kırmızı et ile bağırsağa gelen demir kadar güzel emilemeyebilir.
Anne sütü ile beslenen bebeklerde de anne sütünün içeriğinin demir ve B12 vitamininden güçlü olması, bizim dışardan ilaç formunda vermemize nazaran daha faal olacaktır.
Mesela çocuk inek sütü yerine yalnızca badem, soya, yulaf vs sütü tükettiğinde kâfi kalsiyumu almış olur mu ya da gerekli kalsiyumu alması için vilayetle de inek sütü, peyniri, yoğurdu mu tüketmesi gerekir?
Özellikle de kalsiyum konusu çok kıymetli. Bitki bazlı sütlerde kalsiyum yok denecek seviyede. Kalsiyum beyin gelişimi, kemik sağlamlığı, büyüme konusunda çok gerekli. Muhakkak hayvansal kaynaklara gereksinim var. Yumurta, balık, et ve süt eserlerinin yerini hiçbir bitkisel kaynak alamaz.
Ancak süt ya da yoğurt ya da peynir konusunda üçünden biri ortasında tercih yapılabilir. Çocukluk çağında 3 yaştan ergenlik periyoduna kadar ortalama 600 mg/gün üzere kalsiyuma ihtiyaç duyulur. Ergenlikte bu muhtaçlık iki katına çıkar. Kâfi kalsiyum alımı için günde 2-3 porsiyon süt eseri tüketilmelidir. (Bir bardak süt ve yoğurtta 300 mg, bir kibrit kutusu peynirde 200 mg kalsiyum vardır)
Et tüketmeyen, doğumundan itibaren vegan beslenen çocuklarda ileriki yıllarda sıhhat problemleri görülme riski daha mı fazla?
Her ne kadar vegan beslenmede kalp sıhhati üzerine olumlu tesirlerden bahsedilse de yasaklı beslenme modellerinde besin eksikliklerinin sonuçları da vahimdir. Potansiyel eksiklikler açısından denetleme ve eksikliklerin nizamlı olarak destek edilmesi her vakit uygulanamayacağı için bilhassa kemik sıhhati ve beyin sıhhati üzerine olumsuz tesirleri çok mümkündür. Ders başarısı ve sosyoentellektüel kapasitede kayıplar da tekrar maalesef olabilir.
Çocukların şimdi kendi tercihlerini yapamayacak yaşlarda vegan ya da et yiyen diye ayrılması hakikat mu?
Ben yanlış buluyorum. Klasik beslenme haline üstün olduğu kanıtlanmamış ve yasaklardan oluşan bir beslenme biçimi, bilhassa çocukların yasaklara karşı çok direnç gösterip tam zıddı davranışları göstermeye eğilimli olduklarını düşünürsek, kişilik gelişimlerini de etkileyebilir.
Ergenlik devrinden sonra çocuk kendi isterse bu türlü bir tercih yapacaktır. Çocukluk devrinde yönlendirme yapmaktan kaçınılmalıdır.
Ebeveynlerinin beslenme hali hem çocukluk devrinde hem de çocuk yetişkin olduğunda besin tercihleri üzerinde tesirli olmaktadır. Bu açıdan da çocuk büyüyünce hayvansal eserler tüketmeyi gerçek bulsa bile, çocukluk devrinde ailede uygulanan vegan beslenme tavrından ötürü, damak tadı gelişmemiş olmadığı için hayvansal besinleri yiyemeyebilir.
Kaynak: (BHA) – Beyaz Haber Ajansı
