Rusya’nın Ukrayna’yı işgaliyle başlayan süreçte silahlı sıcak savaşın yanında tıpkı vakitte medya ve toplumsal medyada yürütülen bir propaganda savaşı da yaşanıyor. Bu propaganda savaşında klasik medyanın yanında toplumsal medyanın da değerli bir rol üstlendiğini vurgulayan uzmanlar, Rusya ve Ukrayna ortasındaki savaşın toplumsal medyada canlı yayınlanan birinci savaş olarak tarihe geçtiğini tabir ediyor. Uzmanlar; toplumsal medya kullanıcılarına savaşla ilgili haber yayınlarken önlemli olmalarını, gazetecilere ise toplumsal medya kullanıcılarından gelen içerik ve görsellerin doğruluğunu yayın öncesi teyit etmelerini tavsiye ediyor.
Üsküdar Üniversitesi Bağlantı Fakültesi Gazetecilik Kısım Lideri Prof. Dr. Süleyman İrvan, Öğretim Üyesi Doç. Dr. Gül Esra Atalay veÖğretim Üyesi Doç. Dr. Bahar Muratoğlu Pehlivan; toplumsal medya ve klasik medyanın Rusya ile Ukrayna ortasındaki savaşta üstlendiği rol hakkında çok değerli değerlendirmelerde bulundu ve tavsiyelerini paylaştı.
Prof. Dr. Süleyman İrvan: “Sosyal medyadan canlı yayımlanan birinci savaş!”
Ukrayna’nın Rusya tarafından işgal teşebbüsünü “sosyal medyadan canlı yayımlanan birinci savaş” olarak tanımlayan Prof. Dr. Süleyman İrvan, “Bu savaşta habercilik açısından son derece değerli bir süreç yaşıyoruz. Savaş, şahit haberciler olarak tanımlayabileceğimiz sıradan insanların cep telefonlarından aktardıkları imgelerle adeta canlı yayımlanıyor. 1991 yılındaki Körfez Savaşı’nda CNN haber kanalı savaşı canlı uydu ilişkileriyle yayımlamayı başarmış ve bu savaş tarihe ‘ekrandan canlı yayımlanan birinci savaş’ olarak geçmişti. Ukrayna’daki savaş da toplumsal medyadan canlı yayımlanan birinci savaş olma özelliği gösteriyor. Bu son savaşta toplumsal medya çok ön plana çıkmış durumda.” dedi.
Prof. Dr. Süleyman İrvan: “Sosyal medya güç durumdaki insanlara bağlantı imkanı sağladı.”
Sosyal medya konusunda dikkatli olunması gerektiğini vurgulayan Prof. Dr. Süleyman İrvan, “Bu mecralardan çok sayıda aldatıcı ve propaganda gayeli paylaşımlar yapılıyor. Öte yandan toplumsal medyanın olumlu yanlarını da görüyoruz. Ukraynalılar ve Ukrayna’da yaşayan yabancılar, ülkenin farklı kentlerindeki durum hakkında paylaşımlar yaparak hem olan biteni anında dünyaya aktarıyor, hem de sıkıntı durumda olanlara yardım edilmesini sağlıyor. Örneğin toplumsal medya ve cep telefonlarıyla bağlantı imkanları olmasaydı, Ukrayna’daki Türkiye Cumhuriyeti yurttaşlarının akıbeti konusunda çok büyük panik yaşanabilirdi. Toplumsal medya sayesinde bu beşerler seslerini duyurabildiler, nerede ve ne durumda olduklarını anlatabildiler. Böylelikle ülkeden tahliye süreçleri daha kolay sürdürülebiliyor.” tabirlerini kullandı.
Prof. Dr. Süleyman İrvan: “Ülkeler ağır bir propaganda savaşı da yürütüyor.”
Prof. Dr. Süleyman İrvan, klâsik medyanın savaştaki rolünü de şu biçimde kıymetlendirdi:
“Geleneksel medya, Ukrayna’daki savaşı aktarma konusunda daha başarılı bir rol üstleniyor. ABD, Körfez Savaşı’nda gazetecilerin bağımsız hareket etmelerini engellemiş ve ‘iliştirilmiş gazetecilik’ pratiğini hayata geçirmişti. Gazeteciler ağır bir sansür baskısı altında misyonlarını yapmak zorunda kalmışlardı. Ukrayna’da ise medya kuruluşları daha özgürce habercilik yapıyor. Öte yandan, Ukrayna’dan yayın yapan milletlerarası medya kuruluşlarının işgale karşı, Ukrayna yanlısı bir habercilik yaptığını unutmamak lazım ki bu da aslında beklenen bir durum. Aktarılan bilgilerin de büyük oranda Ukrayna makamları tarafından sağlanan bilgiler olduğunu, bu nedenle bu bilgilere kuşku ile yaklaşmak gerektiğini hatırlatmak gerekiyor. Nihayetinde ülkeler ağır bir propaganda savaşı da yürütüyor.”
Doç. Dr. Gül Esra Atalay: “Paylaşım yapan kaynaklar dikkatli değerlendirilmeli”
Savaş şartlarında toplumsal medyada paylaşım yapan kaynakların riskler barındırdığını söz eden Üsküdar Üniversitesi Bağlantı Fakültesi Gazetecilik Kısmı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Gül Esra Atalay, şu ihtarlarda bulundu:
“Sosyal medyada paylaşım yapan her kaynak dikkatli değerlendirilmelidir. Kaynak, içerik konusunda uzman ya da o bahis ya da durumla ilgili uzmanlığından, mesleğinden, bulunduğu coğrafik pozisyondan ya da hayat tecrübelerinden kaynaklanan ortalama üstü bir bilgi birikimine ya da tecrübeye sahip mi değil mi bu sorgulanmalıdır.”
Doç. Dr. Gül Esra Atalay: “Sosyal medyadaki haber paylaşımında önlemli davranılmalı.”
Sosyal medyada savaşla ilgili paylaşım yaparken de toplumsal medya kullanıcılarının azami dikkat göstermeleri gerektiğini vurgulayan Atalay, “Sosyal medyadan ulaşılan bir içeriği/haberi paylaşmadan evvel bir müddet beklemek yeterli olabilir. Bilhassa daima değişen belgisiz durumlarda bekleme müddeti habere gelecek yalanlama, güncelleme, eklemeleri de görebilmenizi sağlar. Lisanını bilmediğiniz bir coğrafyadan haber almak kelam konusu olduğunda tekrar mahallî haber kaynaklarının hangilerinin emniyetli olup olmadığının ayırdına varmak için önlemli ve yavaş davranmak, kullanılabilir lokal kaynaklar hakkında web’de araştırma yapmak işe yarayacaktır.” dedi.
Doç. Dr. Bahar Muratoğlu Pehlivan: “Gazeteci toplumsal medyayı telsiz üzere kullanabilir.”
Üsküdar Üniversitesi Bağlantı Fakültesi Gazetecilik Kısmı öğretim üyesi Doç. Dr. Bahar Muratoğlu Pehlivan ise gazetecilere toplumsal medya kullanıcılarından gelen paylaşımlar konusunda tavsiyelerde bulundu:
“Gazeteciler, toplumsal medya kullanıcılarından gelen içerikleri teyit etmeden sirkülasyona sokmamalıdır. Görsel doğrulama, pozisyon doğrulama, profilin gerçekliğini araştırma, içeriğin oluşturulma vakti üzere doğrulama adımları uygulanmalıdır. Şayet fotoğraf yahut görüntü üzere bir içerik kelam hususuysa birinci yükleyiciye ulaşmak da kıymetli olabilir. Birebir pozisyondan gelen farklı içerikler araştırılabilir. Gazeteci toplumsal medyayı telsiz üzere kullanıp kaynaklara ulaşabilir ve farklı kaynaklardan doğrulama yapabilir. İçerik yükleyen kullanıcıdan daha fazla içerik göndermesi de istenebilir lakin bu durumda kişinin güvenliği ön planda tutulmalı ve inançta olduğundan emin olunmalıdır.”
Kaynak: (BHA) – Beyaz Haber Ajansı
