NATO, yeni güvenlik tehditlerine karşı kıymetli bir güvencedir
Son devirde Rusya ve Ukrayna ortasında devam eden savaşla gündeme gelen Birleşmiş Milletler (BM) ve Kuzey Atlantik İşbirliği Teşkilatı (NATO), dünya siyasetinde hem global hem de bölgesel ölçekte ehemmiyete sahip birçok milletlerarası örgüt ortasında yer alıyor. NATO’nun soğuk savaş sonrası periyotta de ortaya çıkan yeni güvenlik tehditlerine karşı üye devletlerin kıymetli bir garantisi olduğunu kaydeden uzmanlar, soğuk savaşın sonunda ittifakın üye sayısının 16 iken bugün neredeyse bütün Doğu Avrupa ve Balkan ülkelerini de kapsayacak halde 30’a ulaştığına dikkat çekiyor. Sağladığı güvenlik taahhütleri ve Rusya’ya karşı caydırıcılığın NATO üyeliğini cazip kılan faktörlerin başında geldiğini kaydeden uzmanlar, AB üyeliğinin yanında NATO üyeliğinin de Doğu Avrupa devletleri için bir aidiyet konusu olduğunu vurguluyor. Uzmanlar, Ukrayna ve Rusya savaşının NATO için de kıymetli bir imtihan mahiyetinde olduğunu kaydediyor.
Üsküdar Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Siyaset Bilimi ve Milletlerarası Alakalar Dr. Öğretim Üyesi Sait Ocaklı, BM ve NATO’nun fonksiyonu ve uluslarası münasebetler alanındaki ehemmiyetine ait değerlendirmede bulundu.
İkinci dünya savaşının sonunda ortaya çıktılar
Dünya siyasetinde hem global hem de bölgesel ölçekte kıymete sahip birçok milletlerarası örgüt bulunduğunu kaydeden Dr. Öğretim Üyesi Sait Ocaklı, “Birleşmiş Milletler (BM) ve Kuzey Atlantik İş Birliği Teşkilatı (NATO) bu örgütlerin en bilinenleri ortasında yer almaktadır. BM ve NATO ikinci dünya savaşının sonunda ortaya çıkmakla birlikte farklı özelliklere sahip örgütlerdir.” dedi.
BM tarihte kurulan en kapsamlı örgüttür
BM’nin global barış ve istikrarın sağlanması üzere konulara hizmet gayesi güden ve merkezi New York kentinde olan devletlerarası bir örgüt olduğunu tabir eden Dr. Öğretim Üyesi Sait Ocaklı, “Devletler ortasındaki sıkıntıların savaş yolu ile değil, barışçı görüşmeler ile halledilmesi üzere siyasi ve askeri nitelikli hususların yanında tarım ve besin güvenliği, iklim değişikliği, global ısınma ve mülteci sorunu üzere birçok iktisadi ve toplumsal sıkıntıların müzakere edildiği BM, tarihte kurulmuş en kapsamlı memleketler arası örgüt pozisyonundadır. Dünya siyasetindeki bu pozisyonuna karşın BM, yapısı prestijiyle daha çok kuruluşuna öncülük eden ikinci dünya savaşı galipleri devletlerin çıkarlarını ön planda tuttuğu istikametinde tenkitlere maruz kalmıştır.” diye konuştu.
Temsildeki dengesizlik eleştiriliyor
BM’nin iki ögesi olan Genel Konsey ve Güvenlik Kurulu ortasındaki temsildeki dengesizliğin en önde gelen şikayet konusu olduğunu kaydeden Dr. Ocaklı, şunları söyledi:
“Genel Heyet BM’ye üye her devletin temsil edildiği bir organ iken, Güvenlik Kurulu beşi daimi ve onu süreksiz toplam 15 üyeden oluşan bir organdır. ABD, Çin, İngiltere, Fransa ve Rusya Güvenlik Konseyi’nin daimi üyesidir ve veto hakkı bulunmaktadır. Genel Kurul’da görüşülen ve kabul edilen kararlar bağlayıcı değildir. Öte yandan, Güvenlik Konseyi’nde karara bağlanan konular bağlayıcıdır. Yani Güvenlik Kurulu kararlarına BM üyesi her devlet uymak zorundadır, aksi takdirde yaptırımlara maruz kalabilir. Ama Güvenlik Konseyi’nde görüşülen bir karar tasarısını daimi üyelerden rastgele birinin veto etmemesi gerekmektedir. Bu durumda daimi üyeler kendi çıkarlarına karşıt gördükleri bir tasarının kabul edilmesini engelleyecektir. Tarihteki Güvenlik Kurulu karar tasarıları ve bu tasarılar hakkındaki görüşmeler incelendiğinde bu durumun pek çok örneğini görülebilir.”
Pekala bu durumda ne yapılması önerilmektedir?
Bu durumun ortadan kaldırılması için birtakım tekliflerin bulunduğunu kaydeden Dr. Öğretim Üyesi Sait Ocaklı, “Bir niyete nazaran, günümüz kaideleri dikkate alınarak BM’nin yapısı değiştirilmeli ve Güvenlik Kurulu genişletilmelidir. Örneğin Mihail Gorbaçov’un danışmanlığı yapmış olan Georgi Şahnazarov Almanya, Japonya, Hindistan ve Brezilya üzere dünya siyasetinde yük kazanmış devletlerin Güvenlik Konseyi’ne dahil edilmeleri gerektiğini savunmaktadır. Sahiden de satın alma paritesi prestijiyle hesaplanan Gayri Safi Ulusal Hasılaları ve nüfus bilgileri dikkate alındığında bu ülkeler Güvenlik Kurulu daimi üyesi olan Fransa ve İngiltere’nin önüne geçmiştir. Bu ülkelerin Güvenlik Konseyi’ne daimi üye olarak dahil edilmeleri BM’yi daha kapsayıcı hale getirebilir.” diye konuştu.
NATO daha bölgesel ve dar kapsamlı bir örgüt
BM ile karşılaştırıldığında NATO’nun daha bölgesel ve dar kapsamlı bir devletlerarası örgüt pozisyonunda olduğunu kaydeden Dr. Öğretim Üyesi Sait Ocaklı, “Kuzey Amerika ve birçok Avrupaülkesinin üyeolduğu NATO kolektif savunma hedefi olan bir askeri ittifaktır. Yani üye devletlerden rastgele birine yapılan bir akın bütün üyelere yapılmış farz edilmektedir. Bu durumda üye devletler atağa uğrayan üyeye yardım etmekle mükelleftir. Soğuk savaş yıllarında Sovyetler Birliğivekomünizmtehdidiniönlemeyi amaçlayan NATO’nun Sovyetler Birliği’nin dağılması ve komünist bloğun çökmesiyle soğuk savaş sonrası periyotta artık bir misyonunun kalmayacağı tarafında değerlendirmeler olmuştur.” dedi.
NATO, üye devletler için kıymetli bir güvence
NATO’nun soğuk savaş sonrası periyotta de ortaya çıkan yeni güvenlik tehditlerine karşı üye devletlerin kıymetli bir teminatı olduğunu, Kosova ve Bosna’da insani müdahale gayeli askeri harekatlar icra ettiğini kaydeden Dr. Öğretim Üyesi Sait Ocaklı, “Soğuk savaşın sonunda ittifakın üye sayısı 16 iken bugün neredeyse bütün Doğu Avrupa ve Balkan ülkelerini de kapsayacak biçimde 30’a ulaşmıştır. Üye sayısının neredeyse iki katına ulaşması bile başlı başına NATO’nun kıymetini göstermektedir.” dedi.
NATO üyeliği, Doğu Avrupa devletleri için bir aidiyet mevzusudur
Eskiden komünist rejime sahip olan ve birçoğu Sovyetler Birliği’nin peyki olan bu yeni üyeler için NATO’nun söz ettiği manaya da değinen Ocaklı, “Sağladığı güvenlik taahhütleri ve Rusya’ya karşı caydırıcılığı NATO üyeliğini cazip kılan faktörlerin başında gelmektedir. Bununla birlikte, şu da unutulmamalıdır ki AB üyeliğinin yanında NATO üyeliği de Doğu Avrupa devletleri için bir aidiyet konusudur. O denli ki ittifakın üyesi olan bu devletlerin temsilcileri günümüzde soğuk savaştan kalma bir alışkanlığın tezahürü bir biçimde ‘Doğu Avrupalı’ olarak tanımlandırılmaya itiraz etmekte ve yalnızca ve yalnızca ‘Avrupalı’ olarak adlandırılmak istemektedir.” diye konuştu.
Ukrayna ve Rusya ortasındaki savaş NATO için de değerli bir sınav
NATO’nun genişlemesinin Rusya tarafından tehdit olarak görüldüğünü belirten Dr. Öğretim Üyesi Sait Ocaklı, kelamlarını şöyle tamamladı:
“Özellikle ittifakın Ukrayna ve Gürcistan’a üyelik taleplerine sıcak yaklaşan açıklamaları Moskova’yı rahatsız etmektedir. Bu rahatsızlığın sonucu olarak Rusya 2008 yılında Gürcistan’a, görünürde Abhazya ve Güney Osetya’yı muhafazayı amaçlayan askeri harekat düzenlemiştir. Yeniden Moskova Ukrayna’nın NATO’ya üye yapılmayacağı istikametinde taahhütler istemekte ve bu istikametteki talepleri gerçekleşmeyince de hâlihazırda Ukrayna’ya asker göndermiştir. Ukrayna ve Rusya ortasındaki savaş NATO için de değerli bir imtihan mahiyetindedir. Her ne kadar üye olmasa da üyeliği bu kadar isteyen ve bundan ötürü da Rusya ile kriz yaşayan Ukrayna’ya NATO yardım edecek midir? Görünen o ki ittifakın başını çeken ABD Rusya ile askeri bir çatışmaya girmek istememektedir. Bu durum hem Ukrayna hem de Gürcistan açısından bir hayal kırıklığına neden olacaktır. Bunun yanında, NATO’nun Doğu Avrupalı üyeleri ortasında da kolektif güvenlik ile ilgili taahhütlerin yerine getirilip getirilmeyeceği istikametinde kuşkular artacaktır.”
Kaynak: (BHA) – Beyaz Haber Ajansı
